Unijne regulacje prawa spadkowego

Realizacja swobody przepływu osób w ramach wspólnego rynku UE, zapewniła obywatelom państw członkowskich możliwość swobodnego przemieszczania się po terytorium Unii Europejskiej. Jednym z problemów, który wiąże się z migracją ludności UE jest zagadnienie jurysdykcji sądowej oraz prawa właściwego w przypadku zgonu osoby na terytorium państwa członkowskiego, którego zmarły nie był obywatelem.

W praktyce sądów państw członkowskich niejednokrotnie pojawiały się problemy interpretacyjne związane z wyborem prawa właściwego oraz z prawidłowym ustaleniem jurysdykcji sądowej. Wynikało z faktu, że poszczególne państwa członkowskie posiadają własne przepisy prawa prywatnego międzynarodowego oraz dotyczące jurysdykcji sądowej. Remedium na wskazany problem w sprawach dotyczących dziedziczenia ma być Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania 
i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (rozporządzenie).

Zgodnie z art. 1 ust. 1 rozporządzenia znajduje ono zastosowanie do dziedziczenia majątku po osobach zmarłych.  W poszczególnych artykułach uregulowano jurysdykcję ogólną sądów państw członkowskich, jurysdykcję dodatkową oraz tzw. umowę prorogacyjną. Prawo właściwe dla dziedziczenia określa art. 21 rozporządzenia, wyrażający zasadę ogólną, w myśl której jeżeli przepisy rozporządzenia nie stanowią inaczej, prawem właściwym dla ogółu spraw dotyczących spadku jest prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci. Niezależnie od tego każdy może na podstawie art. 22 rozporządzenia dokonać wyboru prawa państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci, jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących spadku. Rozporządzenie normuje również uznawanie, wykonalność oraz wykonywanie orzeczeń, a także  przyjmowanie i wykonalność dokumentów urzędowych. Ostatecznie Wspólnota Europejska w rozdziale VI rozporządzenia unormowała instytucję tzw. europejskiego poświadczenia spadkowego.

Powołane rozporządzenie, na podstawie art. 84 weszło w życie 21 dni po publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Jednakże na mocy przepisów przejściowych zawartych w art. 83 rozporządzenie stosuje się z zastrzeżeniem ust. 2 -4 do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 toku.

Rozporządzenie (WE) nr 650/2012 ma niewątpliwie istotne znaczenie dla usprawnienia działalności organów państw członkowskich właściwych w sprawach spadkowych. Niewątpliwie również przyczyni się do realizacji celów Unii Europejskiej dotyczących utrzymania i rozwoju przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

Kamil Gąsior
Radca prawny