Skuteczność, a wykonalność postanowień na gruncie regulacji Kodeksu postępowania cywilnego

Kwestie związane ze skutecznością oraz wykonalnością postanowień wydawanych w postępowaniu cywilnym mają niebagatelne znaczenie z punktu widzenia skutków prawnych, jakie postanowienia wywołują.

Analiza przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, w tym przede wszystkim art. 360 nie pozwala na jednoznaczną ocenę relacji pomiędzy wskazanymi powyżej pojęciami. Przypomnijmy, że zgodnie ze wspomnianym art. 360 „Postanowienia stają się skuteczne w takim zakresie i w taki sposób, jaki wynika z ich treści, z chwilą ogłoszenia, a jeżeli ogłoszenia nie było - z chwilą podpisania sentencj”.

Pojęcie skuteczności nie jest rozumiane w sposób jednolity. Część przedstawicieli doktryny wskazuje, że skuteczność obejmuje całość skutków, jakie dane postanowienie może wywoływać, a zatem pod tym pojęciem należy rozumieć również prawomocność oraz wykonalność. Można się również spotkać z poglądami, zgodnie z którymi skuteczność obejmuje wszystkie inne skutki postanowienia, poza jego wykonalnością oraz prawomocnością.

Rozbieżność w rozumieniu obu pojęć potęgowana jest dodatkowo przez treść art. 396 Kodeksu postępowania cywilnego, który wskazuje, że w przypadku wniesienia zażalenia sąd pierwszej instancji uprawniony jest do wstrzymania wykonania zaskarżonego postanowienia. Wspomniany przepis sugeruje, że również zaskarżone postanowienie (a więc takie, które nie posiada przymiotu prawomocności) jest wykonalne.

Wykładnia pojęcia skuteczności pozwala na przyjęcie wniosku, iż oznacza ono zdatność postanowienia do wywoływania określonych skutków prawnych, przy czym występuje w dwóch postaciach, tj. tzw. prawomocności materialnej (mocy wiążącej) oraz wykonalności sensu stricto (możliwości wykonania postanowienia w drodze egzekucji, jednakże pod warunkiem, że jest ono prawomocne).

Należy skłonić się w kierunku rozumienia, zgodnie z którym każde postanowienie (nawet nieprawomocne) jest skuteczne, tj. obowiązuje w obrocie prawnym i wyraża stanowisko sądu dotyczące rozpatrywanego przez niego zagadnienia. Natomiast dopiero postanowienie, które uzyskało przymiot prawomocności nadaje się do wykonania. W praktyce zatem wykonalność postanowienia warunkowana jest przez jego uprzednią prawomocność.

Powyższe rozumienie skuteczności w sposób obrazowy zostało ujęte w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2005 roku, sygn. akt I CZ 130/05. Analizując aspekty związane z odrzuceniem apelacji, Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że „Przewidziana w art. 360 k.p.c. skuteczność, w przypadku postanowienia o odrzuceniu apelacji, wyraża się w zaistnieniu samego orzeczenia i wywołaniu stanu pewności co do określonego stanowiska sądu. Skutek w postaci procesowego wyeliminowania apelacji następuje dopiero z chwilą oddalenia zażalenia na odrzucenie apelacji lub bezskutecznego upływu terminu do zaskarżenia postanowienia o odrzuceniu”.

Konkludując. Wydaje się, że relacja pomiędzy pojęciem skuteczności oraz wykonalności postanowień jest następująca. Otóż każde postanowienie, które jest wykonalne jest jednocześnie skuteczne, natomiast nie każde postanowienie, które jest skuteczne nadaje się do wykonania. Warunkiem uzyskania przymiotu skuteczności jest uprzednie uprawomocnienie się danego postanowienia.

Piotr Stolarczyk
Radca prawny