Konsekwencje zawarcia przedwstępnej umowy o pracę

Kodeks pracy milczy na temat możliwości zawarcia przedwstępnej umowy o pracę, mimo to jej podpisanie w świetle przepisów obowiązującego prawa jest w pełni dopuszczalne. Umowę taką zawiera się na podstawie art. 300 Kodeksu pracy (k.p.) w związku z art. 389 Kodeksu cywilnego (k.c.), bowiem w sprawach nienormowanych przepisami prawa pracy odpowiednio stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Przez podpisanie takiej umowy strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości umowy o pracę.  Nie tylko odsuwają w czasie moment nawiązania stosunku pracy, ale często uzależniają jego zaistnienie od konieczności spełnienia przez kandydata do pracy określonych przesłanek. Są to najczęściej: uzyskanie specjalistycznych uprawnień, odbycie kursów i szkoleń, oczekiwanie na rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, czy też formalności związane ze zmianą miejsca zamieszkania przyszłego pracownika.

Warto podkreślić, iż zasady prawa pracy nie stoją na przeszkodzie stosowaniu przepisów o umowie przedwstępnej do stosunków pracy, a nawet pozostają z nim w zgodzie, ponieważ umowa przedwstępna realizuje podstawowe funkcje prawa pracy - organizacyjną i ochronną – przez to, że z jednej strony zabezpiecza i zapewnia zakładowi pracy w wyniku umowy przedwstępnej potrzebną siłę roboczą, a z drugiej – zabezpiecza i zapewnia pracownikowi w przyszłości pożądane zatrudnienie (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1972 roku, sygn. akt III PZP 13/72).

Treść umowy przedwstępnej winna obejmować istotne postanowienia umowy przyrzeczonej (właściwej umowy o pracę), m.in. rodzaj i miejsce pracy, wymiar czasu pracy, wynagrodzenie, oraz termin, w którym umowa ta ma zostać zawarta. Jeżeli termin ten nie został określony, strona uprawniona do zawarcia umowy przyrzeczonej może wskazać odpowiedni termin nieprzekraczający roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej. Jeżeli zaś do zawarcia umowy przyrzeczonej uprawnione są obie strony, wiążącym jest termin wskazany przez pierwszą z nich.

Jeżeli umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, a pracodawca uchyla się od jej zawarcia, przyszły pracownik może dochodzić zawarcia umowy przed sądem pracy ( art. 390 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Należy podkreślić, iż uprawnienie to przysługuje wyłącznie pracownikowi, ponieważ on sam nie może zostać zmuszony wyrokiem sądu do zawarcia umowy o pracę.

Obu stronom umowy przedwstępnej przysługuje natomiast roszczenie o naprawienie szkody, którą strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Na podstawie art. 390 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., jeżeli strona zobowiązana do zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę (pracodawca) uchyla się od jej zawarcia, druga strona (pracownik) może żądać naprawienia szkody polegającej na utracie wynagrodzenia uzyskiwanego w stosunku pracy, który został przez nią rozwiązany dlatego, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej, a nie szkody polegającej na utracie wynagrodzenia, które miała otrzymywać według ustaleń umowy przyrzeczonej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009 roku, sygn. akt I PK 117/08). W zakres odszkodowania wejść mogą również koszty prowadzonych negocjacji, m.in. dojazdy, spotkania. Jednocześnie strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres ewentualnego odszkodowania.

Na zakończenie należy wskazać, iż roszczenia z umowy przedwstępnej przewidującej zawarcie umowy o pracę przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym przyrzeczona umowa o pracę miała być zawarta, czyli według art. 390 § 3 k.c. Nie stosuje się w tym zakresie terminów przedawnienia prawa pracy, gdyż termin ten należy wiązać z instytucją umowy przedwstępnej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2009 roku, sygn. akt I PK 26/09).

Kinga Nastałek-Fałowska
Aplikant radcowski