Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków

Reguła ogólna wyrażona w art. 43 § 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego stanowi, że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Wynika to z zasady, że małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie oraz z założenia, że ze względu na to, w równym stopniu współdziałają oni dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

Rzeczywistość bywa jednak niejednokrotnie odmienna od teoretycznych założeń, na których został zbudowany Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Dlatego też w art. 43 § 2 ustawodawca przewidział możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków. Zgodnie z tym przepisem „z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.” KRO ustanawia więc dwie przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków: nierówny stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego oraz ważne powody.

W odniesieniu do pierwszej z wymienionych przeze mnie przesłanek, trzeba podkreślić, że nie chodzi tu o arytmetyczne obliczenia i porównywanie zarobków małżonków w czasie trwania małżeństwa. Ustawodawca zrównuje też nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym z pracą zarobkową i innymi formami pozyskiwania materialnych korzyści na rzecz majątku wspólnego. Jeżeli więc w czasie małżeństwa małżonkowie czynili podobne wysiłki na rzecz pozyskania i utrzymania majątku wspólnego, nawet jeżeli do obowiązków jednego ze współmałżonków należało wyłącznie dbanie o dom rodzinny, należy uznać, że małżonkowie ci w równy sposób przyczynili się do powstania majątku wspólnego, niezależnie od sumy uzyskanych przez nich w tym czasie przychodów.

Drugą przesłanką są ważne powody ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Spełniona jest ona tylko w takich przypadkach, gdy jeden ze współmałżonków w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstawania majątku wspólnego, stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych, trwonił majątek wspólny lub żył na koszt drugiego z małżonków nie czyniąc starań w kierunku pomnażania lub utrzymania dorobku. Jako przykład podaje się tu najczęściej narkomanię i alkoholizm. Jeżeli więc małżonek nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego z przyczyn od siebie niezależnych, np. niższe kwalifikacje zawodowe, wysokie bezrobocie, ciągłe kształcenie się do wykonywania zawodu, czy niepełnosprawność, nie istnieje podstawa, aby ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym.

Podsumowując, odstępstwo od generalnej reguły w postaci ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków jest niełatwe do przeprowadzenia w postępowaniu sądowym i wymaga szczególnie rażących okoliczności faktycznych.

Paula Nowak